Քահանայապետ, հայրապետ, եպիսկոպոսապետ, Արեվելյան մի շարք եկեղեցիների [Հայ, Վրաց, Ասորաց, Մալաբարի (Հնդկաստան), նեստորական ասորիների] գերագույն հոգևոր պետի տիտղոսը: Հայ իրականությունում Կաթողիկոս համարվում է Թադեոս, Բարդուղիմեոս առաքյալների և Գրիգոր Ա Լուսավորչի իրավահաջորդը և նրանց իշխանության ժառանգորդը: Կաթողիկոս տերմինը սկսել է գործածվել V դ. կեսից:

Կաթողիկոսը տնօրինում է եկեղեցու վարչատնտեսկան, հոգևոր-բարոյական, ծիսական, դավանաբանական հիմնական հարցերը: Նրա անմիջական և առանձնաշնորհյալ իրավասություններն են եպիսկոպոս ձեռնադրելը և Մյուռոն օրհնելը:

Կաթողիկոսը իրավասու է նաև հրավիրել ազգային-եկեղեցական ժողով, նշանակել և ազատել թեմական առաջնորդներին կամ վավերացնել նրանց ընտրությունը, պատժել կարգազանց հոգևորականներին (ընդհուպ՝ կարգալույծ անելը):

Կաթողիկոսներին պաշտոնի են կոչել կա՛մ տիրող քաղաքական իշխանությունը, կա՛մ ողջ հայ ժողովուրդը ներկայացնող Ազգային-եկեղեցական ժողովի պատգամավորները: Կաթողիկոս պաշտոնը ցմահ է:

Ազգային-եկեղեցական ժողովը կարող է գահընկեց անել Կաթողիկոսին բացառապես դավանական շեղումների դեպքում: Ընտրվելու իրավունքով կաթողիկոսական ընտրություններին կարող են մասնակցել

բոլոր եպիսկոպոսները: Կաթողիկոս կարող են ձեռնադրել տասներկու կամ նվազագույնը՝ երեք եպիսկոպոսներ: Ձեռնադրությունից հետո կատարվում է Կաթողիկոսի օծում սրբալույս Մյուռոնով՝ ավագագույն արքեպիսկոպոսի և ներկա եպիսկոպոսների ձեռքով: Վախճանվելու դեպքում Կաթողիկոսի իրավասությունները, որոշ սահմանափակումներով, ստանձնում է Եպիսկոպոսաց ժողովի ընտրած կաթողիկոսական տեղապահը:

Քաղ. անբարենպաստ պայմանների թելադրանքով հայոց ընդհանրական Կաթողիկոսի նստավայրը

բազմիցս փոխվել է: 1441-ից ի վեր Կաթողիկոսի նստավայրը գտնվում է Ս. Էջմիածնում: Ս. Էջմիածնի

ընդհանրական Կաթողիկոսը կոչվում է Ամենայն հայոց: Ներկայիս տիտղոսն է Ծայրագույն պատրիարք և Կաթողիկոս ամենայն հայոց:

Կաթողիկոսի տարազը հիմնականում համապատասխանում է եպիսկոպոսական զգեստին, այն տարբերությամբ, որ Կաթողիկոսը կրում է նաև կոնքեռ: Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը վեղարի վրա կրում է խաչ:

Կաթողիկոսին անմիջապես դիմելու հարգելի ձևը ՙՎեհափառ Տեր՚ կամ ՙՎեհափառ՚ մակդիրն

է: Կաթողիկոս նստավայրը կոչվում է Վեհարան: Ողջունելիս պետք է ասել ՙԱստված օգնական, Վեհափառ Տեր՚:

Նկար՝ https://www.aysor.am/news_images/736/2207995_2/f65992ea5304a9_65992ea5304ea.thumb.jpg