ՉԻՆԱՍՏԱՆ

ՉԻՆԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

Տարածքը` 9596960 քառ. կմ

Բնակչությունը` 1315844000 ( ըստ 2005թ.-ի տվյալների )

Մայրաքաղաքը` Պեկին

Պետական լեզուն` չինարեն

Դրամական միավորը` յուան

Չինաստանը պետություն է Կենտրոնական և Արևելյան Ասիայում: Արևմուտքից արևելք ձգվում է 5700 կմ, իսկ հյուսիսից հարավ` 3650 կմ: Ողողվում է Ճապոնական, Դեղին, Արևելաչինական և Հարավչինական ծովերով:

Տարածքի մեծությամբ աշխարհի` 4-րդ ( Ռուսաստանից, Կանադայից, ԱՄՆ-ից հետո ), իսկ բնակչության թվով առաջին պետությունն է:

Մակերևույթը խիստ բազմազան է: Տարածքի ավելի քան 80%-ը լեռային է: Արևելքում Չինական մեծ հարթավայրն է, որոնք կոչվում են նաև անապատներ, իսկ հարավում Տիբեթի բարձրավանդակն է` բլրավոր սարահարթերի ( բարձրությունը` 4000 - 5000 մ ) և ներքին լեռնաշղթաների ( 6000 - 7000 մ ) զուգակցմամբ: Տիբեթի բարձրավանդակը շրջապատված է Հիմալայների, Կարակորումի, Կունլունի և Սինա - Տիբեթական լեռնահամակարգերով: Որոշ գագաթներ 7000 մ-ից բարձր են և ծածկված են սառցադաշտերով:

Երկրի ընդերքը հարուստ է օգտակար հանածոներով: Կան քարածխի, երկաթի, նավթի, անագի, վոլֆրամի, այրվող թերթաքարի, բոքսիտների, մանգանի, սնդիկի, պղնձի, քարաղի պաշարներ:

Կլիման բազմազան է. արևելքում մուսսոնային, արևմուտքում և կենտրոնում` ցամաքային, ամառը չոր և շոգ է, ձմեռը` ցրտաշունչ: Տիբեթի բարձրադիր տեղամասերում ցուրտ է, իսկ երկրի հարավը` տաք:

Արևելքում գետային ցանցը խիտ է և ճյուղավորված: Խոշոր գետերը ( Յանցզի` Եվրասիա մայրցամաքի ամենաերկար գետը` 5800 կմ. Հուանհե, Սիցզյանը ) ունեն ջրաէներգետիկ մեծ պաշարներ: Անտառները զբաղեցնում են երկրի տարածքի 8 %-ը, հիմնական զանգվածները գտնվում են հյուսիս - արևելքում. աճում են եղևնի, կեչի, իսկ հարավում ( ոռոգվում են Սիցզյան ջրերով )` արևադարձային բույսեր: Առավել առատ և բազմատեսակ է արևադարձային շրջանների կենդանական աշխարհը:

Տիբեթի բարձրավանդակներում պահպանվել են յակեր, վայրի ոչխարներ, անապատային շրջաններում` կուլաններ, խագարամկեր և այլն:Չինաստանը բազմազգ պետություն է, սակայն բնակչության 94 %-ը չինացիներ են ( բուն անվանումը` հան, չինական միասնական ժողովուրդը կազմավորվել է Հան կայսրության ժամանակաշրջանում ): Ապրում են նաև ավելի քան 50 այլ ժողովուրդներ:

Խոշորագույն քաղաքներն են Շանհայը, Պեկինը, Տյանցզինը, Շենյանը, Վուհանը, Գուանչժոուն ( Կանտոն ), Չունցինը և այլն:

Դավանում են բուդդայականություն, կոնֆուցիականություն և դաոսականություն: Խոսում են չինարենի` իրարից տարբերվող 7 հիմանակ բարբառներով, գրում գաղափարագրերով ( հիերոգլիֆային գիր ): Դրանք փոքրիկ պատկերներ են, որոնցով նշանակվում են վանկերն ու բառերը: Գաղափարագրերի թիվը հասնում է 50 հզ-ի, սակայն առավելապես օգտագործվում են 7 հզ-ը:

Չինաստանը հին և հարուստ պատմություն ունի: Դեռևս մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում հին հաները Հուանհե գետի հովտում հիմնել են իրենց պետությունը: Պատմության ընթացքում երկիրը բազմիցս ենթակվել է ներխուժումների, մասնատվել, բայց 5 հզ. տարի շարունակ պահպանել է բնակչության ֆիզիկական տեսակը:

1911 թ-ին Սուն Յաթ Սենի ղեկավարությամբ Չինաստանը հռչակվել է ազգային հանրապետություն, իսկ Մաո Ցզե Դունի գլխավորությամբ քաղաքացիական պատերազմի հաղթամակից հետո` 1949 թ-ի հոկտեմբերի 11-ին վերակազմավորվել է Չինական Ժողովրդական Հանրապետությունը:

20-րդ դարի վերջին քառորդին Չինաստանում իրականացվում է ՙ բաց դռների ՚ տնտեսական քաղաքականություն, տնտեսության զգալի մասը մասնավորեցվել է, որպես տնտեսության զարգացման ուղի` սահմանադրությամ մեջ ամրագրվել է ՙ չինական առանձնահատկությամբ սոցիալիզմը ՚ որի արդյունքում երկրի տնտեսությունն աննախընթաց վերելք է ապրում, զարգանում են արդյունաբերությունը տարբեր ճյուղեր, արտադրվում են ավտոմեքենաներ, գյուղատնտեսական մեքենաներ, օդանավեր, բազմապիսի հաստոցներ, խաղալիքներ ( աշխարհում արտադրվող խաղալիքների 50 %-ը ):

Չինացիները հնուց հայտնի են որպես հմուտ երկրագործներ: Մշակում են բրինձ, թեյ, ցորեն, եգիպտացորեն, բամբակենի, բատատ, սոյա, ծխախոտ: Չինաստանը թեյի հայրենիքն է. այն տարածում է գտել Տան դինաստիայի ժամանակաշրջանում և հյուսիսային շրջանների բարբառով կոչվում է չայ, իսկ հարավի բարբառով` թեյ:

Չիաստանը հնագույն մշակույթի երկիր է, արևելյան քաղաքակրթության օրրանը. այստեղ են կատարվել մի շարք գյուտեր և հայտնագործություններ` բնական մետաքսը, վառոդը, կողմնացույցը, մեխանիկական ժամացույցը, թուղթը, գունավոր տպագրությունը և այլն: Այստեղ են ստեղծվել համաշխարհային նշանակության փիլիսոփայական ուղղություններ` կոնֆուցիականությունը, դաոսականությունը և մոիզմը:

Հոգևոր մշակույթի ավանդույթները` ինքնատիպ չինական թատրոնը, գեղանկարչությունը, երաժշտությունը, ուշու մարմնամարզությունը, լուսնային օրացույցը և այլն, պահպանվել են մինչև մեր օրերը:

Չինական Ցին Շի Հուանդի կայսրի հրամանով կայսրության հյուսիսարևմտյան սահմանները հարձակումներից պաշտպանելու համար կառուցել է հոծ պատ` Չինական մեծ պարիսպը ( երկարությունը` 6250կմ, բարձրությունը 6,6-10մ, լայնությունը` 6,5մ ( ստորին ), 5,5մ ( վերին ) ), որը միակ ձեռակերտ կառույցն է, որ կարելի է անզեն աչքով տեսնել տիեզերքից: 2007թ-ին Չինական մեծ պարիսպը ներառվել է աշխարհի նոր 7 հրաշալիքների ցանկում: Չինաստանը նաև փիլիսոփայական մտքի զարգացման, արևելյան բժշկության հայրենիքն է:

Ինքնատիպ ու գեղեցիկ են չինական քաղաքները: Նրանց բնորոշ են ուղիղ փողոցները, ազգային ճարտարապետության հին ու նոր կոթողների ներդաշնակությունը, ընդարձակ կանաչ պուրակներն ու ծաղկանոցներն աչքի են ընկնում կոկիկությամբ ու մաքրությամբ: Մայրաքաղաք Պեկինը ( չինարեն` Բեյջին, թարկմանաբար` հյուսիսային մայրաքաղաք ) աշխարհի հնագույն քաղաքներից է. հիշատակվում է մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակից: Պեկինի կենտրոնում է գտնվում ՙ Ներքին քաղաքը ՚ ` բազմաթիվ պալատներով, պուրակներով, լճերով, իսկ միջնադարյան պարիսպներով շրջափակված արվարձանները կազմավորում են ՙ Արտաքին քաղաքը ՚: